در سال‌های اخیر غربالگری کف پای نوزاد، بسیار مورد توجه قرار گرفته است؛ بسیاری از خانواده‌ها و زوج‌هایی که تازه پدر و مادر شده‌اند؛ نمی‌دانند این آزمایش خون برای چیست؟ نحوه خونگیری از کف پای نوزاد چگونه است؟ آیا نوزاد اذیت میشود؟ از بچه چقدر خون می‌گیرند؟ آیا باید به پای بچه سوزن فرو کنند؟ بچه اذیت نمی‌شود؟ این‌ها سوال‌هایی پر از تشویش است که والدین دل‌نازک درباره این نمونه‌گیری پراهمیت دارند. با این‌حال نباید نگران بود؛ چون این تست به طور روتین انجام میشود و نحوه نمونه‌گیری آن را در ادامه این صفحه مجله سلامت آچاره به طور مفصل توضیح داده‌ایم؛ لطفا با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
چرا نمونه خون نوزاد را از پاشنه پا می‌گیرند؟
نوزاد بدن بسیار نحیفی دارد که هنوز رگ‌های خونی او به طور کامل در دسترس پرستاران، نیستند. پاشنه پا بهترین محل برای گرفتن خون از مویرگ‌های نوزاد است؛ بدون این‌که اذیت شود. پاشنه پا یک منبع غنی از خون در جریان است و راهی ایمن برای نمونه‌گیری خون از پای نوزاد چند روزه و چند ماهه، تلقی میشود.
مطلب پیشنهادی: 7 چالش مهم شغل پرستار نوزاد دوقلو
چه زمانی باید خونگیری حتما از پاشنه پای نوزاد انجام شود؟
- فقط یک نمونه خون کوچک برای آزمایش لازم است.
- انجام آزمایش‌های خون متعدد و مکرر لازم است.
- روش‌های خونگیری دیگر مانند سوند و آنژیوکت وریدی و نافی، در دسترس نیست.
چقدر خون برای نمونه‌گیری از پاشنه پای نوزاد لازم است؟
بسیاری از والدین نگران‌اند که پرستاران، برای خونگیری از پاشنه پای نوزاد، یک لوله آزمایش بردارند و سراغ نوزاد آنها بروند. این تصور اشتباه است. برای خونگیری از پاشنه پای نوزاد، تنها چند قطره خون لازم است.
اگر نمونه‌گیری خون پای نوزاد را انجام ندهید
برخی والدین بدون این‌که بدانند، خونگیری از پاشنه پای نوزاد چطور انجام میشود؛ از انجام این آزمایش طفره می‌روند. اگر نگذارید کادر درمان نمونه خون پای فرزندتان را بگیرند؛ بیماری‌ها و مشکلاتی که در بدو تولد، قابل تشخیص‌اند را از تشخیص پزشک دور می‌مانند. با این آزمایش ساده تمام این موارد قابل تشخیص‌اند:
- عملکرد کبد
- سم‌شناسی
- سطح قند خون
- میزان گازهای خون
- شمارش کامل خون
نمونه‌گیری خون پاشنه پای نوزاد، چه بیماری‌هایی را نشان می‌دهد
بسیاری از بیماری‌هایی که در بزرگ‌سالی برای فرد مشکلات زیادی را فراهم می‌کنند را می‌توان با خونگیری از کف پا در دوران نوزادی، به راحتی تشخیص داد. همین‌که چند قطره از خون نوزادتان را به آزمایشگاه بدهید؛ آنها خونش را برای عوامل خطر این بیماری‌ها، آزمایش می‌کنند:
- فنیل کتونوری (یک اختلال متابولیکی)
- کم‌خونی سلول داسی شکل
- کم‌کاری تیروئید: تیروئید کم کار
- فیبروز کیستیک: یک بیماری که ریه‌ها و سیستم گوارشی را تحت تاثیر قرار می‌دهد
مطلب پیشنهادی: آزمایش ادرار نوزاد برای چیست؟
خونگیری از پای نوزاد را کِی باید انجام دهیم؟
نمونه‌گیری خون از کف پای نوزاد، باید در اسرع وقت، بعد از تولد انجام شود. در منابع علمی پزشکی اشاره شده که خونگیری کف پای نوزادان باید در 48 ساعت ابتدایی تولد، انجام شود.
چرا باید نمونه‌گیری از پاشنه نوزاد را سریع انجام دهیم؟
به خاطر بسپارید که تشخیص زودهنگام هر گونه اختلال ژنتیکی می‌تواند به درمان موثر یا حتی پیشگیری از بیماری‌های مختلف کمک کند. بدن نوزاد تازه متولد شده با سرعت بسیار بالایی در حال رشد و تکامل است. بنابراین در 48 ساعت ابتدای تولد، هر لحظه بسیار مهم تلقی میشود.
مطلب پیشنهادی: آزمایش ادرار نوزاد برای چیست؟
خونگیری از کف پای نوزاد تا چند ماهگی مجاز است؟
نحوه خونگیری از کف پای نوزاد را می‌توان برای آزمایش‌های چند ماهگی او هم به کار برد؛ با این‌حال چنین روشی برای خونگیری تنها تا ماه‌های 4-7 بعد از تولد مجاز است.
مدت مجاز خونگیری برای تمام نوزادها یکسان نیست
مراحل تکامل در تمام نوزادان یکسان نیست؛ درست مانند این‌که تمام بچه‌ها در یک زمان راه رفتن را یاد نمی‌گیرند. برای روش خونگیری از کف پای نوزاد هم یک مشخصه ذکر میشود که بر اساس آن موعد نهایی این روش را تعیین می‌کنند.
مطلب پیشنهادی: پرستار بچه خوبه؟ دیگه زمانه عوض شده
چطور بفهمیم زمان خونگیری از کف پای نوزاد نگذشته است؟
روش نمونه‌گیری خون از پاشنه پای نوزاد، تنها تا زمانی مجاز است که نوزاد پای خود را به سمت سرش می‌آورد و اگر نوزاد شما در ماه‌های 4-7، دیگر توانسته وزن‌اش را روی پاهایش تحمل کند؛ دیگر گرفتن نمونه خون از پای او، مجاز نیست.
روش خونگیری از پاشنه پای نوزاد چگونه است؟
برای نمونه‌گیری از پاشنه پای نوزاد، کافی است، نمونه‌گیر با یک سوزن مخصوص، پاشنه پای نوزاد را سوراخ کند؛ سپس چند قطره از خون نوزاد را روی وسیله مخصوص نمونه‌گیری بچکاند.
مطلب پیشنهادی: آزمایش هورمونی چیست؟
ابزار نمونه‌گیری خون از پاشنه پای نوزاد چیست؟
بعد از این‌که سوزن به پای نوزاد فرو رفت؛ معمولا خون را روی سوزن‌های مخصوص نمونه‌گیری خون یا روی استیک‌های مقوایی نمونه خون، می‌چکانند.
استیک نمونه خون پاشنه پای نوزاد چیست؟
در بیمارستان برای نمونه‌گیری از پاشنه پای نوزاد، یک مقوای شامل اطلاعات نوزاد را استفاده می‌کنند. روی این مقوای استیکی 4-5 دایره‌ای شکل به قطر 1 سانتی‌متر چاپ شده است؛ نمونه‌گیر باید قطره‌های خون گرفته از پاشنه پای نوزاد را روی این دایره‌ها بچکاند و به آزمایشگاه بفرستد.
مطلب پیشنهادی: برای آزمایش خون چند ساعت باید ناشتا بود؟
محل دقیق نمونه‌گیری از پاشنه نوزاد کجاست؟
تکنسین نمونه‌گیری آزمایشگاه برای گرفتن خون از پاشنه پای نوزاد یک محل دقیق را انتخاب می‌کند که در منابع پزشکی به آن اشاره شده است. یعنی این نمونه‌گیری اصول و قاعده دارد و باید حتما توسط کادر درمان انجام شود. ایمن‌ترین نقطه برای خونگیری از پاشنه پای نوزاد، لبه‌های پاشنه و میان پاشنه پای نوزاد است.
نقاط ممنوع برای خونگیری پاشنه پای نوزاد
اگر نمونه‌گیری از پاشنه پای نوزاد، توسط فرد غیرمتخصص انجام شود؛ ممکن است سوزن را به محل نامناسبی از پاشنه پای وارد کند و سبب آسیب به نوزاد شود. نمونه‌گیر به هیچ وجه نباید سوزن را در این 3 بخش فرو کند:
- در بخش محدب و انحنای پاشنه پای نوزاد کند.
- گودی کف پای نوزاد
- محل نمونه‌گیری‌های قبلی
مطلب پیشنهادی: عوارض فصد خون، عفونت را جدی بگیرید
خطر فرو بردن سوزن در انحنای پاشنه
اگر سوزن نمونه‌گیری را به انحنای پشت پاشنه پای نوزاد فرو کنند؛ به استخوان‌های نرم و نحیف او آسیب جدی می‌رسد و شاید کودک برای راه رفتن دچار مشکل شود.
مراحل خونگیری از پاشنه پای نوزاد
اگر پزشک فوق تخصص اطفال آزمایش خون نوزاد را برای‌تان تجویز کند؛ باید از مراحل و نحوه نمونه‌گیری خون پاشنه پای نوزاد، با خبر باشید. نمونه‌گیری به این ترتیب انجام میشود:
- ابتدا محل زدن سوزن به پاشنه پای نوزاد ضدعفونی میشود.
- تکنسین پاشنه پای نوزاد را بین انگشت شست و سبابه نگاه می‌دارد.
- سپس فشار کمی روی پاشنه پا وارد می‌کند.
- سوزن لانست را در محل مناسب قرار داده و آن را به داخل پای نوزاد فرو می‌کند.
- فشار ملایمی به سوزن می‌دهد.
- خون را به استیک نمونه‌گیری یا لوله آزمایش منتقل می‌کند.
- محل نمونه‌گیری پاشنه پای نوزاد را فشار می‌دهد.
- روی محل نمونه‌گیری را با پانسمان کوچکی می‌پوشاند.
نکات مهم در خونگیری از پاشنه پای نوزاد
اگرچه گرفتن نمونه خون از پای نوزاد، چندان شرایط سختی ندارد اما باید در انجام آن، به این موارد دقت کرد.
مطلب پیشنهادی: شنوایی سنجی نوزاد، پدرها و مادرها نترسید!
اولین قطره خون مناسب نیست
هنگام نمونه‌گیری از پاشنه پای نوزاد باید اولین قطره خون را پاک کرد؛ زیرا ممکن است حاوی مواد ضدعفونی‌کننده باشد و در نتیجه آزمایش، خطا ایجاد کند.
برای نمونه‌گیری از پاشنه پای نوزاد به بی‌هوشی نیازی نیست
برخی والدین تصور می‌کنند برای گرفتن نمونه خون از پای نوزاد، با یک جراحی طرف‌اند؛ در حالی‌که خونگیری از پای نوزاد، خیلی راحت است و نیازی به بی‌هوشی ندارد.
مطلب پیشنهادی: آزمایش خون چیست؟
آماده کردن نوزاد برای نمونه‌گیری از پاشنه پا
برای این‌که از پاشنه پای نوزاد، نمونه خون بگیرند؛ معمولا این کارها را انجام می‌دهند:
- قنداق کردن: برخی متخصصان می‌گویند برای نمونه‌گیری از پاشنه پای نوزاد باید او را قنداق کرد تا دست و پا نزند.
- کاهش محرک‌های بیرونی: برای این‌که نوزاد حالت، خواب‌آلودگی بگیرد؛ بهتر است نور و صدای اتاق را کم کرد.
- محلول قندی: بهتر است برای این‌که نوزاد بی‌تابی نکند؛ به او یک پستانک آغشته به محلول قندی بدهید.
- گرم کردن پاشنه: برای این‌که نوزاد درد و ناراحتی نکشد؛ با یک وسیله کوچک گرمازا، محل پاشنه را به مدت 5 دقیقه گرم می‌کنند.
خونگیری از پاشنه پای نوزاد خطری ندارد؟
اگر نمونه‌گیری از پاشنه پای نوزاد، توسط یک فرد متخصص انجام شود؛ خطری نوزاد را تهدید نمی‌کند؛ با این‌حال اگر انجام آن را به اشخاص بی‌تجربه بسپارید یا خودتان بخواهید با سوزن معمولی، از پای نوزاد نمونه بگیرید؛ این خطرات به شدت، محتمل هستند:
- درد شدید
- عفونت
- سلولیت
- آبسه
- اسکار شدید
- ایجاد خطا در آزمایش نوزاد به دلیل نمونه‌گیری اشتباه
منبع: medicinenet
15 اردیبهشت 1401
زمان تقریبی مطالعه 6 دقیقه 
