هنگامی‌که پدر و مادری تصمیم به جدایی می‌گیرند؛ فقط به خودشان فکر می‌کنند. این والدین تنها دنبال راه‌حل‌هایی هستند که زندگی خودشان بعد از طلاق تامین باشد. در حالی‌که به اثرات جدایی و تخریب بنایان خانواده بر روحیه، شخصیت و سلامت روان فرزندان خود، فکر نمی‌کنند. با این‌حال اثر منفی جدایی والدین بر زندگی کودک یا نوجوان، تا حدی جدی است که معضل اختلالات روانی کودکان طلاق، به یک مبحث مهم میان درمانگران خانواده تبدیل شده است. اگر شما هم قصد دارید از همسر خود جدا شوید یا متارکه کرده‌اید و به تازگی متوجه رفتار غیرعادی فرزندتان شده‌اید؛ این راهنمای آچاره سلامت را حتما تا انتها بخوانید.
فهرست مطالب
اختلالات روانی کودکان طلاق: 5 اثر روحی متارکه
- اضطراب: هنگامی که زوجی تصمیم به متارکه بگیرند؛ فرزند یا فرزندان آنها به شدت نگران جدا شدن اعضای خانواده از یکدیگر است. اضطرابی تلخ و وحشتناک کودک را در بر می‌گیرد. فرزند طلاق نگران است که پدر و مادر برای خود زندگی تشکیل دهند و او در یک جامعه غریبه گم شود.
- پرخاشگری: در مدت قبل از متارکه و روند جدایی، کودکان الگوهای رفتاری منفی والدین را یاد می‌گیرند به همین دلیل در بیشتر مواقع پرخاشگری و عصبانیت از خود بروز می‌دهند و برای حل مشکلات خود دنبال راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز نیستند.
- لجبازی: کودک از زندگی جدید خود بیزار است و به دنبال راهی می‌گردد که انرژی روانی منفی خود را تخلیه کند؛ به همین دلیل با همه کس و همه چیز در خانه یا مدرسه، لجبازی می‌کند.
- انزوا: فرزند طلاق دیگر عزیزکرده خانواده نیست؛ هر کس به دنبال زندگی خود رفته است. بنابراین دیگر مهمانی، گردش و دورهمی گرم و دلچسبی وجود ندارد؛ بنابراین کودک در خود فرو می‌رود و افسرده و منزوی می‌شود؛ چراکه علت این زندگی تلخ جدید را نمی‌داند.
- عذاب وجدان: کودک باخود فکر می‌کند که شاید او کاری کرده است که خانواده او از هم پاشیده است. مرتب از خود می‌پرسد که مگر چه کار کرده است و شاید به دلیل این عذاب وجدان به خود آسیب بزند.
اختلال روانی اضطراب در کودکان طلاق
یکی از مهم‌ترین اختلالات روانی کودکان طلاق، اضطراب است. این مشکل فرزندان را از سنین کم می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد. مثلا اگر فرزند شما 18 ماهه تا 3 ساله است هم، می‌تواند دچار اضطراب جدایی والدینش بشود. ترس‌هایی که روان کودک را در خود فرو برده‌اند و سبب این اختلال روانی در او شده‌اند؛ برای سن کودک بسیار زیاد است.
علل اختلال اضطراب کودکان طلاق
اگرچه برخی اختلالات روانی ناشی از ژنتیک فرد هستند و از تعادل نداشتن 2 ماده شیمیایی در مغز (نوراپی نفرین و سروتونین) بایجاد می‌شوند اما شرایط بد خانواده هنگام جدایی نیز می‌تواند این اضطراب و ترس را در کودک ایجاد کند. به علاوه ترس و اضطراب خود زوج‌ها در مراحل جدایی، در رفتار و چهره آنها، مشخص است؛ بنابراین کودک کم سن و سال، چنین حس و رفتاری را از زوج در شرف طلاق می‌آموزد.
علائم اختلالات روانی کودکان طلاق
مهم‌تری اختلالی که فرزندان در روند طلاق پدر و مادرشان تجربه می‌کند، اضطراب است. این نگرانی و دلهره چیزی نیست که بتوانید از زیان کودک بشنوید بلکه باید نشانه‌های آن را ببینید و برای رفع این اضطراب هرچه زودتر تلاش کنید. علائم اختلال روانی اضطراب در بچه‌های طلاق، عبارتند از:
- امتناع از تنها خوابیدن
- کابوس های تکراری با موضوع جدایی
- نگرانی زیاد هنگام ترک خانه توسط پدر یا مادر
- ترس از جدا شدن در مدرسه از پدر یا مادر
- نگرانی بیش از حد در مورد امنیت یکی از اعضای خانواده
- نگرانی بیش از حد در مورد گم شدن از خانواده
- امتناع از رفتن به مدرسه
- بی‌اشتهایی عصبی ناشی از ترس
- معده درد مکرر، سردرد، یا سایر شکایات فیزیکی
- درد یا تنش عضلانی
- نگرانی بیش از حد در مورد امنیت
- نگرانی بیش از حد در مورد هنگام خواب در خانه جدید والدین
- بسیار چسبنده بودن، حتی زمانی که در خانه هستید
- هراس یا عصبانیت در زمان جدایی از والدین یا مراقبان
درمان اضطراب ناشی از طلاق والدین
برای از بین بردن اختلال روانی اضطراب در فرزندان طلاق باید حتما از کمک یک مشاور خانواده یا مشاور کودک و نوجوان کمک بگیرید. روند درمان اضطراب در کودکان طلاق به عوامل مهمی بستگی دارد؛ از جمله:
- سن
- سلامت عمومی کودک
- جنسیت بچه
- پیشینه خانوادگی
- علت طلاق والدین
گزینه‌های درمانی اضطراب بچه‌های طلاق
- درمان شناختی رفتاری: این نوع درمان به کودک کمک می‌کند تا یاد بگیرد که چگونه با اضطراب خود کنار بیاید؛ آن را بپذیرد؛ مهار کند و به این ترتیب کم‌کم برطرفش کند.
- دارو درمانی: تجویز داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب برای بازگرداندن حس آرامش به کودکان طلاق، مناسب است.
- خانواده درمانی: والدین به طور مجزا و در کنار کودک‌شان باید در جلسه‌های رفتار درمانی شرکت کنند تا روانشناس شرایط جدید زندگی را به هر 3 آنها بیاموزد.
8 راه مقابله با اختلالات روانی کودکان طلاق
اگرچه مهم‌ترین اختلالات روانی کودکان طلاق را در بالا گفتیم اما برای مقابله با تمام مشکلاتی که متارکه بر سلامت روان فرزندتان می‌گذارد؛ بهتر است این 8 راه‌کار مهم و پیش‌گیرانه را در نظر داشته باشید تا زندگی جدید شما و فرزندان‌تان دچار معضلات بیشتر نشود.
- جدایی والدین در صلح: اگرچه شما دوست ندارید که دیگر با همسر سابق خود روبه‌رو شوید اما یادتان باشد که هر دوی شما، در هر صورت پدر یا مادر فرزندتان هستید. باید خصومت‌ها، تهدیدها، فریاد‌ها و مشکلاتی که با یکدیگر را دارید؛ برای خودتان نگاه دارید و به فرزندتان منتقل نکنید. شما موظفید احترام همسرتان را در ذهن کودک خود حفظ کنید؛ تا فرزندتان در ذهن خود احساس کمبود آن یکی والد را نکند.
- حذف والد ممنوع: به هیچ عنوان نباید از کودک بخواهید یکی از شما را برای والدی انتخاب کند و به کل والد دیگر را از زندگی او حذف کنید. فرزند شما به پدر و مادر در کنار هم نیاز دارد؛ حالا که قرار است از هم جدا باشید؛ لااقل اجازه دهید که هر دوی شما را داشته باشد اما به صورت مجزا. نداشتن پدر یا مادری که از زندگی به طور عمدی حذف شده است؛ سبب اختلال روانی اضطراب یا افسردگی در کودکان می‌شود.
- رابطه اجتماعی سالم با همسر: بیشتر زوج‌های هالی‌وود بعد از مدتی متارکه می‌کنند اما اکثر آنها بعد از طلاق برای هم دوستان خوبی هستند. شما باید به عنوان والدینی که آینده و سلامت روان فرزندتان برای‌تان مهم است؛ سعی کنید که مشکلات خود را کنار بگذارید و فراموش کنید و بعد از طلاق با همسر سابق‌تان مانند یک فامیل دور یا همسایه با احترام و دوستانه برخورد کنید تا فرزندتان احساس ناامنی، ترس و زندگی ازهم‌گسیخته و پوسیده نداشته باشد. به او نشان دهید که شما و همسرتان در هر شرایطی پشتیبان او هستید؛ تنها دیگر با هم زندگی نمی‌کنید. به این ترتیب عزت نفس و روحیه فرزندتان بهتر می‌شود و عملکرد تحصیلی بهتری خواهد داشت.
- نظم و قانون: شما و فرزندتان دیگر با هم تنها زندگی می‌کنید و همسرتان هفته‌ای 1 یا چند بار او را می‌بیند. برای جبران نبود او و کم‌رنگ شدن نقش و وظایفش باید در خانه، قوانین جدیدی بگذارید تا کودک با تبعیت از آنها، دچار مشکلات اجتماعی نشود. مثلا اجازه ندهید با هر دوستی رفت و آمد کند؛ نظم زمانی و رفتار او را جدی‌تر بگیرید و در مورد کلام او بیشتر دقت کنید. به این ترتیب احتمال افت تحصیلی و بزهکاری‌های اجتماعی ناشی از طلاق در او کمتر دیده می‌شود.
- توجه به دوستان کودک: بعد از طلاق دقت کنید که فرزندتان با چه افرادی دوستی می‌کند. کودکان در سنین بلوغ و نوجوانی به شدت روحیه شکننده و تاثیرپذیری دارند و با کوچک‌ترین احساس ترس و اضطراب در محیط خانواده به گروه دوستان و کسانی که درد آنها را می‌شنوند؛ پناه می‌برند. به همین جهت باید مراقب باشید که فرزندتان با چه کسانی دوستی و معاشرت می‌کند.
- پشتیبانی از خردسالان: فرزندان خردسال و پیش‌دبستانی هنوز با معقوله‌های اجتماعی و واقعیت‌های زندگی، آشنایی کافی ندارد؛ به همین دلیل برای پیش‌گیری از اختلالات روانی طلاق در کودکان خردسال باید حتما آنها را با زبان ساده به زندگی جدید وارد کنید.
- آموزش مهارت‌های مقابله‌ای: سعی کنید به فرزند خود مهارت حل مساله، بازسازی شناختی و بیان و مدیریت افکار، احساسات و رفتار را بیاموزید.
- القای حس امنیت: ترس از رها شدن و نگرانی در مورد آینده می‌تواند باعث اضطراب زیادی شود. اما القای حس محبت و پشتیبانی از طرف شما و همسرتان به کودک طلاق، او را از احساس ترس و امنیت نداشتن، حفظ می‌کند.
در یک کلام؛ اختلالات روانی کودکان طلاق را چطور برطرف کنیم؟
اگرچه طلاق برای خانواده‌ها سخت است و در کشور ما برای جلوگیری از برهم خوردن بنیان خانواده، فرهنگ‌سازی زیادی شده است؛ با این‌حال در بسیاری مواقع ماندن زوج‌ها کنار هم سخت است و ادامه دادن زندگی می‌تواند تمام اعضای خانواده را در شرایط بدی قرار دهد. در چنین خانواده‌هایی، روند طلاق و زندگی بعد از جدایی، سبب اختلالات روانی زیادی در کودکان طلاق می‌شود. مشکلات حلقی، رفتاری، تربیتی، پرخاشگری، بی‌توجهی به اخلاقیات و لجباری از مهم‌ترین اثرات روانی طلاق بر فرزندان است. این مشکلات را می‌توان با گفتمان یا توجه کردن بیشتر به کودک، درمان کرد اما در کل درمان اختلالات روانی کودکان طلاق، امری تخصصی است که باید حتما به متخصصان باتجربه بسپارید. در این زمینه می‌توانید در مگا اپ سرویس آچاره درخواست مشاوره روانشناسی بدهید. یک روان‌درمانگر بسیار باتجربه در زمان انتخابی با شما تماس خواهد گرفت تا مشکل را بشنود و برای درمان تغییرات روانی فرزند شما بعد از طلاق؛ کمک‌تان کند.
منبع: harbormentalhealth – stanfordchildrens – rtor – mediate
08 آبان 1401
زمان تقریبی مطالعه 6 دقیقه 
