آزمایش سنجش تراکم استخوان چیست و چگونه انجام می‎‌شود؟

 استخوان‌ها بافتی متراکم اما اسفنجی دارند که به طور عمده کلسیم و مواد معدنی دیگر در ایجاد آن نقش دارند. سختی و انسجام این بافت است که استحکام استخوان‌ها را تعیین می‌کند. از آنجا که مواد معدنی با مصرف مواد غذایی واردن بدن می‌شوند؛ همچنین در صورت مشکلات جسمی دیگر اندام‌ها و سو تغذیه از بافت استخوان بلند می‎‌‌شوند؛ لازم است که هر از گاهی تست سنجش تراکم استخوان را انجام دهید؛ به کمک این تست می‌توان متوجه شد که وضعیت تراکم بافت استخوان چگونه است؟ در ادامه با آچاره سلامت همراه باشید تا بگوئیم آزمایش سنجش تراکم استخوان چیست و چگونه انجام می‌شود؟

فهرست مطالب

آزمایش سنجش تراکم استخوان چیست؟

با تست سنجش تراکم استخوان می‌توان انسجام بافت استخوان‌ها را سنجید. برای انجام این تست از اشعه ایکس استفاده می‌شود؛ سپس می‌توان دریافت که چند گرم کلسیم و سایر مواد در قسمت مشخصی از استخوان وجود دارد. این تست را می‌توان برای استخوان‌های ناحیه لگن، ستون فقرات و ساعد دست انجام داد.

هدف از آزمایش سنجش تراکم استخوان چیست؟

با کمک تست سنجش تراکم استخوان می‌توان بسیاری از مشکلات مرتبط با استخوان‌ها را به موقع تشخیص داد؛ مثلا:

• تشخیص کاهش تراکم استخوان
• پیش‌گیری از شکستگی استخوان‌ها
• تعیین میزان خطر شکستگی استخوان
•  تشخیص پوکی استخوان
• کنترل روند درمان پوکی استخوان

آزمایش سنجش تراکم استخوان چطور پوکی استخوان را نشان می‌دهد؟

در بخش مشخصی از یک استخوان متراکم، مقدار معینی کلسیم و مواد معدنی وجود دارد؛ اگر میزان مواد معدنی در این بخش استخوان کم شود؛ تراکم استخوان هم کم می‌شود. چنین استخوان‌هایی که تراکم بافتی کمی دارند؛ در اثر کوچک‌ترین ضربه یا یک سانحه ساده، امکان دارد که بشکنند.

بهترین کاندیداهای آزمایش سنجش تراکم استخوان

معمولا تراکم استخوان افراد سالم و جوان‌ها، خوب است. این افراد میان‌سال و سالمند هستند که باید مراقب مشکل تراکم استخوان باشند. بنابراین با تشخیص به موقع کاهش تراکم استخوانی و درمان لازم، خطر شکستگی استخوان را از خود دور می‌کنند. مهم‌ترین گروه کاندید سنجش تراکم استخوا، زنان سالمند هستند و خانم‌هایی که یائسه شده‌اند؛ در یائسگی میزان هورمون‌های فرد به شدت تغییر می‌کند و می‌تواند در پوکی استخوان اثر بسزایی داشته باشد.

انجام تست تراکم استخوان برای چه کسانی لازم است؟

• زنان بائسه
• خانم‌هایی که مشکل هورمونی دارند.
• استفاده از داروهای کورتونی و استروئیدی در دراز مدت؛ به دلیل اثر آنها بر پوکی استخوان
• مردانی که به دلیل بیماری‌های پروستات و سرطان، تستوسترون کمی در بدن‌شان دارند.

خطرات انجام ندادن آزمایش سنجش تراکم استخوان

اگر فرد به طور منظم در سنین میانسالی و سالمند، تست تراکم استخوان را انجام ندهد؛ امکان دارد به مرور زمان، دچار مشکلات زیر شود:

• کاهش 3-4 سانتی‌متری قد
• شکستگی اندام‌ها در یک واژگونی ساده
• شکستگی دنده و لگن، حتی با یک فشار ساده مانند عطسه یا سرفه

آزمایش تراکم استخوان چگونه انجام می‌شود؟

برای انجام آزمایش تراکم استخوان باید به کلینیک‌های مجهزی بروید که دستگاه این تست را داشته باشند. دستگاه‌های جدید معمولا دقت بیشتری دارند و خطرات کمتری را برای بیمار ایجاد می‌کنند. برای این منظور بعد از ورود به اتاق انجام تست، روی یک سکوی افقی دراز می‌کشید؛ یک بازوی مکانیکی از روی بدن شما عبور می‌کند و تشعشعات دستگاه را به بدن شما می‎‌تاباند. مدت تابش اشعه بسیار کم است. درست اندازه زمانی‌که عکس رادیولوژی می‌گیرید.

آمادگی برای انجام آزمایش تراکم استخوان

برای انجام تست تراکم استخوان نیازی به آمادگی یا ناشتا بودن ندارید؛ تنها کافی‌ست از کلینیک مورد نظرتان وقت بگیرید و در زمان تعیین‌شده، در مرکز حاضر باشید.

نکات مهم برای هنگام تست تراکم استخوان

• اگر پیش‌تر آزمایش باریوم سولفات انجام داده‌اید؛ بهتر است پزشک متخصص و تکنسین مرکز را آگاه سازید؛ چراکه ماده باریوم سولفات می‌تواند با نتیجه این تست کنتراست تصویری ایجاد کند و سبب خطا در نتیجه آزمایش شود.
• قبل از انجام آزمایش تراکم استخوان به مدت 24 ساعت، قرص‌های کلسیم‌تان را نخورید.
• روز انجام تست لباس‌های گشاد و راحت بپوشید؛ لباس‌ها زیپ‌دار، کمربند یا دکمه‌دار برای این تست راحت نیست و آزارتان می‌دهد.
• زیورآلات فلزی خود را در بیاورید. حتی گلسر یا ساعت و سکه پول هم در نتیجه تست اثر می‌گذارند.

مدت زمان انجام تست سنجش تراکم استخوان

از مدت آماده‌شدن برای تست تا پایان آن و ترک کلینیک، بیشتر از نیم ساعت زمان نیاز ندارید. این تست نه درد دارد؛ نه ناراحتی ایجاد می‌کند؛ بنابراین نیازی به همراه هم ندارید.

نکته برداری Takeaway

• سنجش تراکم استخوان برای بررسی میزان کلسیم و سایر مواد معدنی در بخش مشخصی از استخوان است.
• این آزمایش معمولا روی مهره‌های کمر، ساعد و کنار ران انجام می‌شود.
• کسانی که مشکل هورمونی، یائسگی و پروستات دارند یا داروهای کورتونی مصرف می‌کنند باید هر چند وقت یک‌بار تست تراکم استخوان بدهند.
• تراکم استخوان در قسمت‌های مختلف بدن یکسان نیست.

سوالات متداول FAQ

برای انجام آزمایش سنحش تراکم استخوان، لازم است که تمام فواید و خطرات این تست را بدانید؛ این نکات را در بالا گفتیم اما شاید برخی ابهامات ذه شما را درگیر کرده باشند. ببینید پرسش و پاسخ‌های زیر کمک‌تان می‌کنند؟

سوال: چرا جواب تست سنجش تراکم استخوان در مراکز مختلف، متفاوت است؟

جواب: هنگامی‌که بخواهید آزمایش سنجش تراکم استخوان انجام دهید؛ ممکن است دقت دستگاه مراکز مختلف فرق کند؛ همچنین تست را از بخش‌های مختلف استخوان‌بندی بدن شما بگیرند. بنابراین امکان تفاوت در نتیجه‌ها وجود دارد.

سوال: آیا بیماری‌های زمینه‌ای روی جواب تست تراکم استخوان اثر گذارند؟

جواب: همیشه تست شما جواب دقیقی نمی‌دهد؛ گاهی برخی بیماری‌ها مانند مشکلات ستون فقرات، بیماری‌های آرتریت و برخی جراحی‌ها، روی نتیجه تست تراکنم استخوان اثر می‌گذارند. بنابراین برای انجام این آزمایش باید به مراکز معتبر بروید تا تمام ین فاکتورها را کنترل کنند.

سوال: اشعه ایکس تست تراکم استخوان خطرناک است؟

جواب: انجام آزمایش تراکم استخوان به کمک اشعه ایکس انجام می‌شود. برخی افراد نگران هستند که اشعه ایکس دستگاه دانسیومتر استخوان، سبب ایجاد سرطان در اندام‌های مختلف بدن آنها شود؛ این تصور چندان درست نیست. چراکه که میزان این اشعه کنترل‌شده است و به تمام بدن نمی‌خورد.

بررسی تست تراکم استخوان توسط پزشک

بعد از این‌که آزمایش سنحش تراکم استخوان برای شما انجام شد؛ نتیجه آن با دو فاکتور بیان می‌شود. T و Z. فاکتور T نشان می‌دهد که وضعیت تراکم استخوان شما به نسبت یک فرد جوان سالم، چقدر فرق کرده است؛ فاکتور T نوعی انحراف معیار است و می‌تواند کمتر و بیشتر از حد استاندارد در آزمایش باشد. اگر 2 و نیم واحد T از استاندارد فاصبه داشته باشید؛ پوکی استخوان دارید. فاکتور Z نشان می‌دهد که تراکم استخوان شما بر اساس سن، جنس، ژنتیک و نژاد شما چگونه است. تفاوت این فاکتور با استاندارد نشان می‌دهد که شما باید به طور منظم آزمایش سنجش تراکم استخوان را انجام دهید.

در یک کلام؛ آزمایش سنجش تراکم استخوان برای چیست؟

با انجام تست تراکم استخوان، می‌توانید از میزان کلسیم و مواد معدنی داخل بافت استخوان‌ها مطلع شوید. پزشک با بررسی این آزمایش می‌تواند شما را از پوکی استخوان، خطر شکستگی و بسیاری از مشکلاتی که با کاهش تراکم استخوان برای‌تان پیش می‌آید؛ در امان نگاه دارد. در ضمن اگر به دلیل مشکلات هورمونی زنانه و مردانه، در خطر پوکی استخوان قرار دارید یا به دلیل بیماری‌های خودایمنی انواع کورتون و داروهای استروئیدی را مصرف می‌کنید؛ خطر پوکی استخوان در شما زیاد است. به همین علت انجام آزمایش سنجش تراکم استخوان‌ یا دانسیومتری را باید به طور دوره‌ای انجام دهید.

منبع: mayoclinic